Orszak szyderców

Nic nie poradzę na taką złośliwość, bo taka jest cecha natury

Że ścieki zawsze płyną z góry na dół, a nigdy z dołu do góry

Ścieki, DEZERTER

  Natykamy się na niego codziennie, od lat komentarze na niemal każdym portalu są nim upstrzone. Prawicowy hejt nasz powszedni. Choć truł i smrodził, przez lata nie zdołał zatrząść systemem. Co się zmieniło? Spróbuję dziś naświetlić jeden z mechanizmów. Poprzednio zarysowałem wam ewolucję prawicowych ataków na WOŚP jako poligon, na którym testowano nowe metody zohydzania przeciwników przed opinią publiczną. Oczywiście to nie był jedyny obszar intensywnych prób, nawet nie główny. Za takie służyły przede wszystkim sprawa Smoleńska, afera podsłuchowa oraz histerie: przeciw konwencji anty-przemocowej, wokół sześciolatków, lasów państwowych i jeszcze kilka innych. WOŚP to co najwyżej najdłużej ciągnąca się historia. Nie o tym jednak dzisiaj. Przyjrzyjmy się, czego się nauczono.

  Po pierwsze tego, że dowolna bzdura rzucona w Internecie znajdzie swoich głosicieli. Im większa bzdura – tym lepiej. Jeśli zarzut zajmuje linijkę, a odparowanie go trzy – doskonale, mniej ludzi wczyta się w tłumaczenie. Najtrudniej przecież wyjaśnić, że się nie jest wielbłądem. Dostrzeżono również, że da się synchronicznie zalewać przestrzeń medialną swoim przekazem – trzeba tylko generować zdarzenia odpowiednio pobudzające reakcję. Przekonano się też, że indywidualni hejterzy są bezkarni, bo dla wymiaru sprawiedliwości w liberalnej demokracji (w ustroju, który jakże często zwalczają!), jako jednostka nie różnią się od zatroskanych obywateli. Praktyka pokazała, że trolle mogą masowo rzucać oszczerstwa, za które osoba publiczna nie uniknęłaby odpowiedzialności. Zatem, benzyna została rozlana – potrzeba było teraz kogoś z zapałkami.

  Populiści próbujący podpalać IIIRP byli tu od dawna, ale ze względów kulturowych nieco czasu zajęło im zwęszenie tego wysokooktanowego paliwa. Dziesięć lat temu pamiętam Internet jako przestrzeń przeważająco wrogą radykalnej prawicy, skutecznie wyprowadzającą ciosy przeciw nadętej propagandzie. Jednak przez ostatnią dekadę upowszechnienie sieci zbliżyło rozkład reprezentowanych w niej poglądów do tego z ‘reala’. Tylko, że siecią rządzi inna dynamika. Do wywołania pożaru brakowało już tylko profesjonalnego zarządzania. Rezonansu. Stałej dostawy insynuacji, które przefiltrowane przez umysły histerycznych frustratów zamienią się w huraganowy ogień. Prawica zainwestowała więc w rozwój podległych sobie mediów, także z myślą o obsłudze cyfrowego odcinka frontu. Sztuki insynuacji nie musieli się uczyć, odkąd pamiętam byli w niej niepobici. O ile jednak dziesięć lat temu technice tej brakowało precyzji i głównie szczuto nią na siebie całe grupy społeczne, tak internetowy hejt umożliwił precyzyjne atakowania pojedynczych przeciwników.

  Osoba publiczna musi uważać na to, co mówi. Gdy posuwa się za daleko, zwłaszcza pod adresem kogoś konkretnego, ryzykuje procesem o zniesławienie – a tu już potrzeba twardych dowodów. Swój dziwaczny, ogólnikowy styl wypowiedzi liderzy PiSu zawsze podporządkowywali temu zagrożeniu, co zapewne odbierało im nieco wiarygodności (notabene: czy po obsadzeniu sądów ‘swoimi’ staną się bardziej… bezpośredni?). Jednak zastęp posłusznych trolli niweluje problem niezrozumienia. Można dalej wypuszczać w eter zawoalowane oskarżenia, a gdy te wypowiedzi zajmą już nagłówki na internetowych portalach, ludzie bez twarzy i nazwisk załatwiają w komentarzach i na forach resztę. Trolle dopowiadają twardo i dosadnie, to co ukryto w niedopowiedzeniach. Zrobią to z nazwiskami i adresami, tak, żeby nie było wątpliwości. Przekręcą, nakłamią, wyssą z palca – byle wyglądało poważnie. Insynuacje wraz z internetowym hejtem stworzyły piekielny tandem, który rozjechał demokrację. Politycy zapewniają widzialność, miękko formując aktualnie potrzebny im przekaz, ale to trolle są nośnikiem istotnej propagandowo treści. Całość posiada niemal nieograniczony zasięg rażenia, bo każdy komentarz ma potencjalnie taką widzialność jak sam news.

  Cała kampania wyborcza z 2015 została przeprowadzona tą metodą. Kliniczny przypadek z ostatniego roku to obróbka KODu i przede wszystkim Kijowskiego - kogo już z niego nie robiono? Alimenciarza, pedofila, teraz złodzieja… Te personalne ataki wypływają niby oddolnie, władza tylko rzuca w eter jakieś ogólniki  o ‘elementach animalnych’, ‘rebeliantach’, ‘gorszych sortach’ i ‘komunistach’. Niemniej, pozostaje beneficjentem tych i wielu podobnych działań. Brylując dziś w mediach, zabezpieczyła się z każdej strony. Politycy nie muszą się już publicznie narażać, starczy im wygłaszania tez zbyt miękkich, by można było za nie pociągnąć ich do odpowiedzialności. Trolle i populiści to dwa składniki toksycznego koktajlu, same w sobie najwyżej niesmaczne, a osobno umiarkowanie szkodliwe. Lecz ich połączenie to prawdziwie piorunująca mieszanka. Której zakosztowały już inne społeczeństwa: Anglicy przy okazji Brexitu i amerykanie wybierając Trumpa.

  Zadziwiające z jaką łatwością ten szydliwy orszak kroczy przez świat. Koryfeusze wyśpiewują dwuznaczne frazy – jawnie oszczerczy refren dopowiada pijany nienawiścią tłum. Cała pieśń kłamstwa niesie się szeroko i donośnie, niczym nie przytłumiona. Mimo to, nie ma kogo chwycić za rękę: przewodników zawsze kryje niewinność niedopowiedzenia, a tłum bezosobowy jest ze swej istoty. 

  Na swój sposób, to fascynujące: oto na naszych oczach spontanicznie narodziła się struktura społeczno-polityczna, która rozsadziła ramy liberalnej demokracji. Niczym pasożyt wykorzystała jej witalne siły – wolność słowa, media, egalitaryzm – by wzrosnąć i przeżreć ją na wylot. Wykorzystała nowe środki komunikacji, by ominąć bezpieczniki skrojone na inne realia. W końcu z wirtualu przelała się do realu. Tu, na naszych oczach, zdarzyła się więc historia. Taka przez wielkie H, która trafi do podręczników – o ile nie napiszą ich aktualnie zwycięzcy. Bo szydliwy orszak, mogąc nieskrępowanie głosić każdą bzdurę, tak samo chętnie wymazuje niewygodnych ludzi jak i niewygodne prawdy. Nauki społeczne już są na celowniku, nie bójta się. Ciekawą wizję świata nam populiści kroją, szytą na swoją miarę. Bo szydliwy orszak zna tylko te słowa, które łatwo skandować. Żywi się resentymentem. Musi działać szybko, a więc emocjonalnie. Nie zna odcieni szarości. Roztacza aurę przyzwolenia na niemyślenie. Powiela więc tylko najprostsze poznawcze schematy. Uwielbia opozycję swój-obcy, najbardziej pierwotną i uniwersalną – każdy ma ją w głowie. Za tym więc węszy - za poróżnieniem. Zakrzyczy każdego, kto się wychyli. Akceptuje tylko najprostsze odpowiedzi. A przy tym wszystko to wyrasta z najpierwotniejszych warstw ludzkiej psychiki i dlatego jest tak zaraźliwe. Każdy może się przyłączyć do pochodu. Fundament tej histerycznej struktury jest nad wyraz solidny.

  A czy czegoś ta machina się boi? Najbardziej nienawidzi politycznej poprawności oraz żądania, które ona w sobie niesie. A jest to żądanie przyzwoitości, które zabrania bezpodstawnie oczerniać, wykluczać i najpierw ważyć racje, a potem sądzić. Bo tylko poczucie przyzwoitości naprawdę zagraża hejtowi. Nie sądy, media, czy konstytucje. One padły. Lecz pragnienie życia w społeczeństwie dialogu, czego wyrazem jest właśnie domaganie się elementarnego szacunku w debacie – to chyba jedyna odtrutka do masowego zaaplikowania. Ów gen niezgody na agresywne, jazgotliwe prostactwo, które rozpanoszyło się wokoło. Tak więc jeśli w najbliższej przyszłości coś może zaszkodzić orszakowi szyderców, to tylko zmęczenie światem murów, który nam buduje. Oby przyszło szybciej, niż zakończy się ich wznoszenie.